BİR İŞ KAZASININ ANATOMİSİ
‘’ İş sağlığı aslında genel ilkeleri ve fonksiyonları belli olan bir bilim dalıdır. Ancak tıbbi bir bilim alanı olarak sanat yönü de mevcuttur. Sanat yönü ise tecrübe ve yorumla zenginleşir. Kanıta dayalı tıp ise alanın bir diğer önemli ucudur.
Net olan şudur ki: İş sağlığı kuralları tıpkı hukuk kuralları gibi nesneldir, herkes içindir, herkes uymak zorundadır hiçbir birey, işyeri ve zaman için esnetilemez, değiştirilemez. ‘’
(TEMEL İŞ SAĞLIĞI KİTABI 2021; AYAS) (1)
Bir önceki yazıda genç bir çalışanın ölmesi sonucunda kendimize sormamız gereken soruları irdelemiştik. Bu irdeleme içinde kök nedenin araştırılmasının önemine değinmiştim.
Kaza ile ilgili şu an bilgisayarımda haberler, işyerinin açıklaması gözümün önünde. Aklımın içinde ise 6331 sayılı yasa, iş sağlığı ve güvenliği bileşenleri mevcut.
Bir tarafta meslektaşım İSG profesyonelleri, bir tarafta acılı bir aile ve ölmüş bir genç adam.
En doğrusu bilimin ve yasanın eşliğinde tarafsız olarak vicdanımın emrinde bu kazanın anatomisini çıkarmak.
Kaza: Yüksekten düşme sonucu ölüm.
İş Sağlığı ve Güvenliğinin (İSG) amaçları: (2)
Çalışanları korumak en önemli amacıdır
Üretim güvenliğini sağlamak
İşyeri güvenliğini sağlamak
İSG uygulama temel ilkeleri
Uygun işe yerleştirme
İşyeri ortam faktörlerinin değerlendirilmesi
İşyeri risklerinin kontrolü
Aralıklı kontrol muayeneleri
İşyerinde sağlık hizmeti sunulması
Sağlık eğitimi ve danışmanlık (3)
İş Sağlığını oluşturan temeller ya da fonksiyonel bileşenleri sıralarsak: (1)
Risk analizi
Koruma ve önleme önlemleri
İşe giriş ve periyodik muayeneler
Eğitimler
Tıbbi yaklaşım
İSG Kurulları
İş Sağlığının işyeri içinde bileşenleri
İşyeri, saha ve kullanılan aletler
Çalışanlar ve özellikleri
İşyeri çalışma sistemi içine İSG sisteminin yerleştirilmesi
İSG sisteminin temel amacı çalışanı korumaktır.
Çalışanı korumak için çalışanın, çalışanların ve işyerinin özellikleri bilinmek zorundadır: Diğer bir deyiş ile işyerini tanımak. İş sağlığında yer alan bilimsel adı ile RİSK ANALİZİ, RİSK DEĞERLENDİRMESİ. (1)
Bu basamakta kaza ile ilgili ilk sorumuz söz konusu işyerinde ve ( basın açıklamasında sunulan belgelerde çalışan alt işveren çalışanı olarak görüldüğünden) çalışanın asıl firması tarafından bilimsel veriler ve mevzuata uygun RİSK ANALİZİ yapılıp yapılmadığı ve gerekli süreler içinde yenilenip yenilenmediği olmalıdır.
Bir sonraki basamak ise KORUMA önlemlerinin alınıp alınmadığıdır ki, burada rehber mevzuat, İSG bilimi ve risk analizidir.
İşyerinde koruyucu önlemler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
Öncelikle kaynakta koruma
Mühendislik önlemleri
Ergonomik önlemleri ayrı olarak yazmak sistematik yaklaşmayı sağlayabilir
Tıbbi yaklaşım
Kişisel koruyucu donanım (KKD)
Eğitimleri de ayrı bir başlık yapalım
Kişisel koruyucu donanımın (Söz konusu kazada adı geçen emniyet kemeri) kullanımı konusunda Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik (2 Temmuz 2013 tarih 28695 sayılı Resmi Gazete) içeriği çok yararlı ve net kuralları sıralamıştır. Bu kurallarda işverenin yetki ve sorumlulukları belirtilirken; çalışanın da sorumlulukları vurgulanmıştır.
Demek ki bu basamakta işverenin ve çalışanın KKD konusunda üstüne düşeni yapıp yapmadığı sorgulanmak zorundadır. Çalışanın KKD kullanımına inanması ve sürdürmesi önemlidir. Bu ise nacak düzenli ve sürekli eğitimler; gerektiğinde uyarılar ile sağlanabilir.
Bu basamakta firmanın gerekli, yeterli ve uygun KKD sağlayıp; eğitimlerini vermesi, çalışanın da verilen KKD ‘yi muhafaza edip öğretildiği şekilde kullanması gereklidir.
Firma veya çalışan sorumluluğunu yerine getirmez ise ve bu ispatlanırsa haksız duruma düşer.
İşin en başında ise çalışan işe alınırken yapılması gereken İŞE GİRİŞ MUAYENESİ olup devamında periyodik muayeneler vardır. İşveren bunların düzgün yapıldığını ispatlamak zorundadır.
İşverenin bir diğer yükümlülüğü EĞİTİM VERMEK iken; çalışan da bu eğitimlere katılmakla yükümlüdür. Bu basamakta gerekli eğitimlerin verilip verilmediği sorgulanmalıdır.
İşverenin bir diğer yükümlülüğü çalışanın İSG kurallarına uymadığı durumda uyarmak, yeniden eğitmek ve kontroldür. Gerekirse defalarca. Bu basamakta da bu sorgulanmalıdır.
Bu bilgiler ışığında söz konusu firmanın basın açıklaması ve ekteki belgelerini de inceledim:
Risk analizi için bilgi yok
Çalışanın işe giriş ve periyodik muayeneleri için bilgi yok
İşyerinde yapılması gereken düzenli eğitimler ve çalışanın katılıp katılmadığına dair bilgi yok
İşveren belgelerinden çalışan alt işveren kadrosunda görülmekte; kendi işyerinin çalışanın KKD kullanımı konusunda uyarıldığına dair alt işverene uyarı yazısı yok
Paylaşılmış ramak kala formlarının tarih ve seri numaraları arasında tutarsızlık var
Çalışanın asıl işverenin konu ile ilgili hiçbir belgesi sunulmamış
Çalışanın asıl görev yeri dışında çalıştığı belirtilmiş; görevlendirme alanını belirten yazılı bir belge yok
Eğitim formlarının bir tanesinde eğitim süresi 20 dakika olarak yazılmış ancak; 2. Eğitim formunun saati 11.06; çalışanın fotoğraflarında saat 10.55, çalışanın bulunduğu yerden gelmesi ve eğitim alması bu belgeye göre toplam 11 dakika sürmüş. Ben hakim olsam çalıştığı yer ile eğitim aldığı yer arasındaki mesafeyi sorarım.
Bu konu ile ilgili çalışan dosyasında veya öneri tespit tutanak defterinde not var mıdır?
Ancak tüm bunların ışığında işveren tüm uyarılarını, eğitimlerini yazılı olarak saklamak zorunda olsa da ve İSG ‘ de koruyuculuk işverene ait olsa da 6331 sayılı yasa çalışan belli konularda yetkili ve sorumlu kılmıştır.
Bu anatomiyi de bu yüzden yapmaya çalıştım.
Gerçek kök nedeni bulmak; gerçek sonuca ulaşmak ve adaletin gerçekten yerini bulması ümidi ile.
Ayrıca bu olayın arkasından işverenlerin, biz İSG profesyonellerinin ve çalışanın kıssadan hisse alıp yeni kazaları önlememiz şarttır.
İSG düzeni içinde biz profesyonellerin belki de çok dikkat etmesi gereken olay YAZI İLE ÇALIŞMAKTIR.
Sonuçta işimiz zor ve işimiz İNSAN…Korumamız gereken de İNSAN; ırk, dil, din, yaş, özel yaşam, cinsiyet ayırmadan, kırılgan grupları kollayarak.
Bu yazı genel hatları ile TEMEL İŞ SAĞLIĞI KİTABI içeriğinden alınmıştır.
KAYNAKLAR
1. Temel İş Sağlığı Kitabı; AYAS F.Y. Bordo Bilim Yayınları 2021
2. Anadolu Üniversitesi İSG Kitabı, Açık Öğretim Fakültesi Yayını, No: 2020, 2014.
3. Bilir N., İş Sağlığı ve Güvenliği Güneş Tıp Kitabevleri Ankara 2016