RİSK DEĞERLENDİRMESİ, RİSK ANALİZİ

Risk değerlendirmesi ile İSG sistemi içinde: ‘’İş sağlığı ve güvenliği alanında risk değerlendirmesi ifadesi ile çalışanın sağlığı ve iyilik hali üzerinde etkili olabilecek faktörlerin tanımlanması ve ölçüme dayalı olarak değerlendirilmesi kastedilir’’ Tehlike herkes için söz konusu olup genel bir kavram iken; risk belirli şartlarda belirli kişiler içindir. (6) .

‘’ Risk değerlendirmesi yapılmayan işletmelerde iş kazası ve meslek hastalıklarının yaşanmasına onay verilmiş olmaktadır. Kamu ve özel tüm işyerlerini kapsamına alan 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun’u tehlikelerin ortaya çıkarılmasını ve bu tehlikelerin neden olabileceği risklere karşı derhal önlem alınmasını emretmektedir. Bunları yapabilmek, ciddi yapılmış ve yapıldıktan sonra gerçek anlamda uygulamaya konulmuş ve gerektiğinde revizyona tabi tutulmuş Risk Değerlendirmesi ile mümkün olabilecektir.’’ (19)  Risk analizi ile karıştırılmaması gereken risk yönetiminde asıl sorun teknik kapasite ve olanaklardır. Pratikte tüm riskler yok edilemeyeceğinden risk yönetimi ile alternatif riskler, -sağlık ve çevre yararları öncelikli olarak- işletmenin olanak ve kaynaklarını düşünerek oluşturulacak kuralların dizaynını ve yerleştirilmesini de içerir (5).

29.12.2012 Tarih 28512 sayılı Resmi gazetede yer alan İş Sağlığı Ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında Risk Analizi ayrıntılı olarak açıklanmıştır. ( BKZ TEMEL İŞ SAĞLIĞI KİTABI)

 Ancak tüm bu yönetmelik içeriği asgari şartlardır. Bu kelime bize şunu söyler: En az bunlar ve artı…

Peki bunun artısı nedir kim karar verir?

Bunun artısı yani asgari yapılması gerekenlerin üst basamağı işyerinizin özellikleri, zaman içinde değişen çalışma koşulları, teknolojik gelişmeler, evrensel ve ekonomik değişimler, sağlık anlayışındaki değişiklikler, işyerine ait, işyerinin konumuna ait, bölgeye ait, ülkeye ait, dünyaya ait meydana gelen yeni sağlık sorunları, iş sağlığı alanında oluşan yeni beklentiler olarak sıralanabilir.

İŞYERİ HEKİMİ RİSK ANALİZİNİN HER AŞAMASINDA bulunmak zorundadır. Bunu sadece yasal ve etik açıdan belirtmiyorum. İşyeri hekiminin işini iyi yapabilmesi sağlığı koruma adımlarını sağlam bir zeminde atabilmesi için her aşamada bulunması şarttır.

 

Risk Analizi (Değerlendirme) Sürecinin bilimsel aşamaları:

 

1. Tehlikenin tanımlanması
2. Maruz kalımın değerlendirilmesi
3. Doz cevap ilişkisinin değerlendirilmesi
4. Riskin karakter tahlili  (16).

Risk analiz planlamasının ve basamaklarının aşağıda yer alan işyerindeki başlıca tehlike grupları ve sağlık etkileri (16) için tek tek kontrol listesi oluşturarak uygulanması çalışmanızı sistematikleştirecektir.

 

1.  Fiziksel
2. Gürültü
3. Aşırı sıcak
4. Titreşim         
5. Kimyasal
6. Ağır metaller
7. Solventler
8. Gazlar
9. Tozlar
10. Silis
11. Asbest
12. Pamuk tozu
13. Biyolojik
14. Bakteriler
15. Virüsler
16. Funguslar
17. Ergonomik
18. Tekrarlayan işlemler
19. İş dinlenme dönemleri
20. Psikososyal
21. Organizasyon sorunları
22. Çatışmalar

Yukarıda yer alan liste genel olarak bir sıralamadır.

İşyeri hekimi olduğunuz işyerine özel etkenleri de listeye eklemeniz gerekmektedir. (BAKINIZ TEMEL İŞ SAĞLIĞI KİTABI)

 Sizin işe başlamanızdan önce yapılmış ama yasal süresi dolmamış bir risk analizi mevcut ise mutlaka:

 

1. Okuyunuz
2. Kendiniz işyerinizi yeniden tanımaya çalışarak değerlendiriniz
3. Kendi gözlemlerinizi yukarıdaki bilimsel sıralamayı esas alarak mevcut risk analizi ile karşılaştırınız.
4. Mevcut risk analizi yapıldıktan sonra işyerinin ana binasında, eklentilerinde, çalışma koşullarında, çalışma sisteminde çalışan profilinde bir değişiklik olup olmadığını mutlaka öğreniniz.
5. İşyerinin üretime göre yerleşim biçimi iş yükü dengesini etkiler. Değişiklik olup olmadığı,

(Üretim biçiminin sürekli veya kesikli olmasına göre kalifiye işçi ihtiyacı da değişmektedir (22). (İşe alımlarda bu da akılda tutulmalıdır.) 

 

1. Sendikal özelliklerinde değişiklik olup olmadığı
2. İlgili birimlerden bu değişiklikler ile ilgili yazılı olarak bilgi isteyiniz.
3. Analizde yapılması gereken değişiklikleri not alınız ve yazılı olarak yönetime MUTLAKA bildiriniz.
4. Yönetmelik içinde olup da pratik uygulamada gözden kaçabilen bir başka konu ise belgelemedir. Yasal olarak yapılması gereken belgeleme çalışmaları dışında özellikle uygulamanız gereken pratik yaklaşımlar da mevcuttur.

(Örnek bir uygulama için bakınız TEMEL İŞ SAĞLIĞI KİTABI)

 

Risk analizinin sahada dikkat edilmesi gereken noktalarını tekrar vurgulayacak olursak:

 

1. İşyeri hekimi risk analizi çalışmalarına sahada aktif olarak katılmalıdır.
2. Oluşturulan raporun mevzuatta asgari düzeyde uyumu ile yetinmeyip kendi işyerinin özel çalışma koşulları, çalışma sistemi, sektör özellikleri, yönetim ve personel özelliklerinin yaratabileceği riskleri de plana dahil etmelidir.
3. Yasal olarak da sorumlu olunan yeni gelişme ve değişikliklerin takipçisi olmalıdır.
4. Kendisinden önce yapılmış bulunan bir analiz varsa mutlaka okumalıdır.
5. Kendinden önce yapılmış olan analizdeki eksiklikleri tamamlamalıdır.
6. Kendisinden önce yapılmış analizden sonra işyerinde yapılmış değişiklikleri yazılı olarak sormalıdır.
7. Çalışanın bireysel sağlık sorunları da risk analizinin önemli bir parçasıdır.
8. Risk analizi yapılırken işyerinde geçmişte olmuş iş kazaları, ramak kala olayları da incelenmeli analiz için veri olarak kullanılmalıdır.
9. Geçmiş dönem çalışan muayene defterinde yer alan hastalıkların sıklığı, sevk edilen uzmanlık alanları, hangi bölüm çalışanlarında görüldüğü de risk analizi sırasında iş sağlığı açısından veri olarak kullanılmalıdır.
10. Risk analizi yapılırken işyerinde görülmüş olan tüm hastalıkların çalışma koşulları ve ortam faktörleri ile meslek hastalığı veya işle ilgili hastalık açısından ilişkisi tekrar incelenmelidir. Önemli not: Bu incelemeler her hasta için her an zaten akılda olmalıdır. Ancak unutulmamalıdır ki işyerinde sık görülen hastalıklar da o işyeri için bir risktir.
11. Tüm bu maddelerin söylediği şudur: Risk analizi İŞ SAĞLIĞI açısından da yapılmalıdır.

Risk analizini oluşturunca ya da eski analizi okuyunca yapılması gereken koruma ve önleme çalışmaları belirlenmiştir.

Risk analizi sonrası risk kontrol basamakları kısaca:

 

• Tehlike kaynağını ortadan kaldırmak
• Daha az tehlikeli olanla değiştirmek.
• İzole Etmek
• Mühendislik yöntemleri.
• İdari Önlemler (Organizasyon değişikliği, eğitim, talimat vb.)
• Kişisel koruyucu donanımlar.

Konu TEMEL İŞ SAĞLIĞI KİTABI , BORDO BİLİM YAYINLARI içeriğinden alıntı yapılmış olup tamamı kitapta mevcuttur. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılmaması rica olunur..

KAYNAKLAR

5.  Waldron H.E., Edling C., Occupatıonal Health Practıce Fourth Edition Arnold 2001

6.  Bilir N., İş Sağlığı ve Güvenliği Güneş Tıp Kitabevleri Ankara 2016

 16. Bilir N., Yıldız A.N., İş Sağlığı ve Güvenliği Hacettepe Üniversitesi yayınları 2013 2. baskı

19. Akpınar T. Çakmakkaya B.Y., ş Sağlığı ve Güvenliği Açısından İşverenlerin Risk Değerlendirme Yükümlülüğü, Çalışma ve Toplum, 2014/1

20. Ermiş F., Koç A., Çölyak Dışı Gluten Duyarlılığı Güncel Gastroenteroloji 18/4 2014

21. Yapıcı F., Baş H., Verimlilikte Ergonomik Faktörler, Ergonomi 2015, 591-595, 2015

22. Gülsün B. Üretim Planlama ve Kontrol, Yıldız Teknik Üniversitesi Makina Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Sunumu

23. Yılmaz F., Avrupa Birliği ve Türkiye’de İş Sağlığı Ve Güvenliği: Türkiye’de İş Sağlığı Ve Güvenliği Kurullarının Etkinlik Düzeyinin Ölçülmesi İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi Ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi Danışman Doç. Dr. Süleyman ÖZDEMİR 2009