RİTİM YAŞAMA EMİR VERMEK VE EVREN DENGESİ ; SİRKADİYEN RİTİM

Tüm canlılar için yaşam belirli bir süre ile sınırlıdır.

Varoluş ya da doğuş anımızdan itibaren bu süre yok oluş ölüm anımıza doğru adım atmaya başlamıştır.

Bize sunulan süreç içinde en önemli olan bizim için yaşamın anlamının ne olduğunu bulabilmektir. Bu kimimiz için ev işleri, kimimiz için para kazanmak ve kariyer, kimimiz için ise aşktır.  Ya da her birinden birazdır.

Doğa ve insan için süreklilik sağlanırken en önemli unsurlardan biri ise iç ve dış dengedir. Dengeye psikolojik ve biyolojik açıdan yaklaşmak mümkündür.  Vücut dokularının yaşaması için de belirli dengelerin varlığı önemlidir. Yaşam için gerekli olan özellikle kimyasal dengelerin  sağlanmasında, dengeyi bozabilecek etkenlere karşı normal durumu koruyan sisteme  ise homeostaz denmektedir.

Dengenin sağlanmasında bir diğer önemli faktör ise  sirkadiyen ritmdir.  Sirkadiyen ritim insan metabolizmasında 24 saatlik zaman dilimi içinde gözlenen karanlık ve ısıya bağlı biyolojik ritmik aktivitedir. (1)  Vücut uyku saatlerini, beslenme saatlerini kendi iç işleyişini bu saate göre düzenlemektedir. 24 saatlik bir döngüdür. ‘İnsanlarda, vücut biyolojisi, fizyolojisi, endokrinal sistemi, edimleri ve psikolojik tarafı olan birçok olay standart bir ritme uygun bir biçimde meydana gelir. Bireyde bulunan uyuma ve uyanık olma sarmalı, beden sıcaklığı, endokrinal düzeyler, duygu durumda meydana gelen değişimler ve bilişsel süreçler sirkadiyen ritim olarak tarif edilen yirmi dört saatlik bir ritimle oluşur.’ (2) 

Belli saatlerde uykumuzun gelmesi, acıkmamız bu ritim döngüsü içinde yer almaktadır.  Son zamanlarda sağlık için yapılmakta olan araştırmaların çoğunda bu ritim göz önüne alınmaktadır. Bu ritmin öneme kazanmasının en büyük nedeni ise değişen yaşam koşulları içinde çalışma ve sosyal aktivite zamanlamalarının ritme ters olabilmesidir. Bu da yeni çalışmaların bozulan değişen yeni dünya zamanlamalarının sirkadiyen ritme etkilerini ve dolaylı olarak sağlık üzerine olan etkilerini incelemek ve zararı en aza indirmek içindir. Çünkü artık insanlar zamanlarını sirkadiyen ritme en uygun olan güneş doğuşu ve batışına göre yaşamıyorlar.

Dengeye öneme veren doğa sirkadiyen ritmin  doğal düzenleyicilerinin yanı sıra sosyal düzenleyicilerin devreye girmesine de izin vermiştir. ‘’Sirkadyen ritim bazen farklı şekillerde de senkronize edilir ve yemek, egzersiz, yatış-kalkış zamanları ve sosyal ilişkilerin planlandığı saatler gibi ışık dışındaki belirleyiciler tarafından düzenlenir. Bu ritim düzenleyicilere genel olarak sosyal ritim vericiler (social zeitgeber) ismi verilir. ‘’(3)

Ancak dengenin esas olduğu yaşam içinde ritmik değişiklikler yapılırken dikkatli ve sabırlı olunması gereklidir. Hani mucize gibi ya da kişisel keşifler gibi sunulan; ‘şu kadar sürede uykunu düzenle ya ada şu kadar sürede yeni bir sen ol’ çığlıkları aslında tamamen sirkadiyen ritmi yeni bir düzene alıştırmak ile ilgilidir. Çünkü bazen değişen çalışma koşullarımız; hayat şartlarımız için bunu yapmak zorundayız. 

Ancak bu değişiklikleri yaparken en önemli nokta vücut dengesine saygı duyarak minik adımlar ile değişiklik yapmanızdır.

Beyniniz ile vereceğiniz hemen her emre vücudunuz itaat eder ancak uyum sağlayabilmesi için zaman vermeniz gereklidir. Çünkü yaşam şeklinizde değişiklik için vereceğiniz emirlere tüm hücrelerin, sistemlerin, organların biyolojik, kimyasal ve nöropsikolojik  olarak uyum sağlaması gereklidir. Zaman verdikçe sabırla ilerledikçe vücudunuz peşinizden gelecektir. Bu emirler ister yemek yemek konusunda olsun,  ister uyku düzeni isterse spor ve çalışma disiplini için…

İste olurun felsefesi de budur. İstemek kendine, doğaya ve yaşama emir vermektir.

Olmuyorsa da muhtemelen evrensel dengeye terstir….

Sevgilerimle

Dr. Fahriye Yonca AYAS

22.03.2019 /07.24

1. Kurt C., Kronobiyoloji ve Fiziksel Performans/ Turkiye Klinikleri J Sports Sci 2010;2(2)

2. Yıldız M., Ünal A., Bipolar Bozukluğu Olan Hastalarda Uyku Kalitesi, Biyolojik Ritim Örüntüsü Ve Yaşam Kalitesinin Tedavi Uyumuyla İlişkisi/ Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi 2017, 1/1

3. Selvi Y. Ve ark. Kronobiyoloji ve Duygudurum Bozuklukları / Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar- 2011; 3

foto:  https://hypnotistanbul.com/.../2016/04/tahterevalli_1.jpg